Dijital çağda veri, hem bireyler hem de kurumlar için en değerli varlıklardan biri haline gelmiştir. Teknoloji sayesinde büyük veri setleri toplanmakta ve işlenmektedir. Daha önceki birçok makalemizde bunu özellikle belirtiştik. Bu makalemizde ise sürecin etik ve adil bir şekilde yürütülmesi, veri işlemenin sınırlarının iyi belirlenmesini İslami bir perspektifle ele alacağız.
Adalet ve Eşitlik İlkesi
İslam, toplumdaki her bireyin eşit haklara sahip olmasını emreder. Veri işleme süreçlerinde de bu ilkeye uygun davranılması büyük önem taşır. Kurumlar veya hükümetler tarafından toplanan verilerin, adil ve tarafsız bir şekilde işlenmesi gereklidir. Hiçbir birey veya grup, verilerin yanlış kullanımı ya da haksız veri işleme faaliyetleri nedeniyle zarara uğratılmamalıdır.
İslam’ın "adalet" ilkesi gereği, bireylerin verileri yanlış bir amaçla kullanılmamalı ve haklarına saygı gösterilmelidir.
“Şüphesiz Allah, size emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emreder.”
(Nisa Suresi, 58)
Bu ayet, veri işleme süreçlerinde adaletin ne kadar önemli olduğunu göstermekte ve toplumsal sorumluluğu vurgulamaktadır.
Mahremiyetin Korunması
İslam'da bireylerin özel hayatlarının gizliliği, temel bir insan hakkıdır. Bilişimde veri işleme faaliyetleri sırasında bireylerin mahremiyetine saygı duyulmalı, kişisel bilgiler izinsiz bir şekilde kullanılmamalıdır. Verilerin üçüncü şahıslarla paylaşılmaması önemli bir ahlaki sorumluluktur.
“Birbirinizin gizli yönlerini araştırmayın.”
(Hucurat Suresi, 12)
Bu ayet, kişisel mahremiyetin İslam’da ne kadar önemli olduğunu ve bu ilkenin veri işlemede de göz önünde bulundurulması gerektiğini belirtir.
Veri işleme ve kullanım süreçlerinde, elde edilen bilgilerin meşru ve adil bir şekilde kullanılması gereklidir. İslam, bilgi ve gücün kötüye kullanılmasını yasaklar. Bu doğrultuda, toplanan verilerin etik dışı ya da zararlı amaçlarla kullanılması İslami ilkelere aykırıdır. Örneğin, kişisel verilerin pazarlama, manipülasyon ya da bireylere zarar verme amacıyla kullanılması büyük bir ahlaki ihlaldir.
Bireysel Hakların Korunması
İslam, bireylerin haklarını korumayı bir zorunluluk olarak görür. Veri işleme süreçlerinde bireylerin rızası olmadan verilerinin toplanması, onların haklarının ihlali anlamına gelir.
Veri sahiplerine, verilerinin silinmesi, düzeltilmesi veya değiştirilmesi gibi taleplerde bulunma hakkı verilmelidir. Bu, İslam'daki "emanet" ilkesine dayanan bir sorumluluktur.
Veri işlemenin ahlaki sorumlulukları yerine getirilmediğinde, hem bireylerin hakları ihlal edilmiş olur hem de toplumsal güven zedelenir. Dolayısıyla, İslam’ın temel değerleri doğrultusunda veri işleme faaliyetleri yürütülmeli, adalet ve hakkaniyet her zaman göz önünde bulundurulmalıdır. Bir sonraki makalede görüşmek üzere..
