Kalkan balığını andıran siluetiyle dikkat çeken surlar, Keçi Burcu’ndan Yedi Kardeşler’e uzanan görkemli yapısıyla hem tarihçilerin hem de ziyaretçilerin ilgisini çekiyor.
Sizler için Diyarbakır'ın adete tarihe meydan okuyan surlarının hikayesini derledik. İşte Keçi Burcu'ndan Yedi Kardeş'e uzanan Surların tarihi...
Kalkan balığı siluetini andıran Diyarbakır Surları, Çin Seddi'nden sonra dünyanın en uzun, en geniş ve en sağlam surlarından biri olarak kabul edilir. Surların yapımına başlandığı tarih kesin olarak bilinmemekle birlikte MÖ 3000-2500 yılları arasında Hurriler dönemine kadar uzandığı düşünülmektedir. Ancak, surlar günümüzdeki şeklini 349 yılında Roma İmparatoru II. Constantius zamanında almıştır.
Diyarbakır Surları, iç ve dış kale olmak üzere toplam 101 burçtan oluşmaktadır. Dağ Kapı Burcu, Selçuklu Burcu, Ulu Beden Burcu, Yedi Kardeş Burcu, Nur Burcu, Keçi Burcu, Leblebi Kıran Burcu ve Fındık Burcu, üzerindeki yazıtlar, kabartmalar ve mimari özellikleriyle dikkat çeken önemli burçlardır. Burçlar, plan formlarına göre dairesel, dörtgen ve çokgen olmak üzere üç tipe ayrılmaktadır. Surların çevre uzunluğu iç kale dahil yaklaşık 5800 metredir.
Diyarbakır surlarında ana kapılar, küçük kapılar ve sonradan açılanlar olmak üzere toplam 34 kapı bulunmaktadır. Dış surların 4 ana kapısı vardır: Dağ Kapı (kuzey), Urfa Kapı (batı), Mardin Kapı (güney) ve Yeni Kapı (doğu). İç kalede ise Saray Kapı ve Küpeli Kapısı sur içine, Oğrun Kapı ve Fetih Kapı sur dışına açılmaktadır. Daha sonraki yıllarda ulaşım ihtiyaçları için Tek Kapı ve Çift Kapı açılmıştır. Yirminci yüzyılın başlarına kadar sur kapılarının geceleri kapatılarak kente giriş çıkışın denetlendiği bilinmektedir.
Keçi Burcu
Surlar üzerinde bulunan en eski ve en büyük burçtur. Mardin Kapısı'nın doğusunda, yontulmuş kaya kütlesinin üzerinde yer almaktadır. Dicle Nehri, Hevsel Bahçeleri, On Gözlü Köprü ve Kırklar Dağı'na tamamen hakim bir noktada yer almaktadır. Yapım tarihi tam olarak bilinmeyen burcun üzerinde, Mervanoğulları tarafından onarıldığını belirten, büyük kısmı tahrip olmuş bir kitabe bulunmaktadır. On bir kemerli bu burcun bir dönem mabet olarak kullanıldığı düşünülmektedir. İçinde sütunların yer aldığı geniş bir salon ve surun üstünde yine oldukça geniş bir alan vardır. İç mekan günümüzde sanat galerisi olarak kullanılmaktadır.
Ulu Beden Burcu (Evli Beden Burcu)
Artuklu hükümdarı Melik Salih tarafından yapılmış, 1208 yılında Bercis oğlu İbrahim Bey tarafından son hali verilmiştir. Üzerinde kitabesi olan Ulu Beden Burcu, çift başlı kartal ve aslan kabartmalarıyla süslenmiştir. Eskiden yoksul aileler tarafından barınak olarak kullanıldığı için halk arasında Evli Beden Burcu olarak da bilinmektedir.
Yedi Kardeşler Burcu
Yedi Kardeşler Burcu, Artuklu hükümdarı Melik Salih adına 1208 yılında Ulu Beden Burcu'nun mimarı olan Bercisoğlu İbrahim oğlu Yahya tarafından yaptırılmıştır. Tamamı bazalt kesme taştan yapılmış olan bu burçta Selçuklu Hanedanının sembolü olan çift başlı kartal, aslan kabartmaları ve kitabeler işlenmiştir.
