Yorgunsun ama bir türlü uyuyamıyorsun... Peki, bu uzun gecede vücudunda neler oluyor?
Uyku: Vücudun Doğal Dinlenme Mekanizması
Uyku, tüm canlılar için yaşamsal bir ihtiyaç. Günlük işlevlerimizi sağlıklı bir şekilde sürdürebilmemiz için uyku şart. Ancak bazen stres, endişe ya da başka sebeplerle uykusuz bir gece geçirebiliyoruz. Peki, bu süreçte bedenimizde neler değişiyor?
Beynin uykuya geçiş hazırlığı
Güneş battığında, beynimizdeki epifiz bezi uyku hormonu melatonini salgılamaya başlar. Bu da vücudumuza "uyku vakti geldi" mesajı verir. Sabahları ise adenozin adlı başka bir kimyasal madde devreye girer; gün boyunca birikir ve akşam olduğunda uykuyu teşvik eder. Ayrıca ABA adlı nörokimyasal madde, beyin sapını uyararak uyku emrini iletir. Normalde bu döngüyle kolayca uykuya dalarız.
Zihinsel mücadele başlıyor
Yatağa uzandıktan kısa süre sonra günün muhasebesi yapılır: “Neden böyle söyledim?”, “Yarın ne yapmalıyım?” gibi düşünceler zihni meşgul eder. Bu sorgulamalar stresi artırır ve vücutta adrenalin salgılanır. Kalp atışları hızlanır, tansiyon yükselir, vücut ısısı artar. Stres hormonu kortizol da devreye girerek kan şekeri seviyesini artırır ve beyin daha da uyanık hale gelir. Artık beynin uyku ve uyanıklık merkezleri arasında bir savaş başlamıştır.
Saatler geçtikçe etkiler derinleşiyor
İkinci saatte sağa sola dönmek moral bozar, adrenalin ve kortizol seviyeleri biraz daha yükselir. Derin ve ani nefesler almaya başlanır.
Üçüncü saatte ise televizyon ya da bilgisayar ekranına yönelmek büyük bir hata olur. Ekranlardan yayılan mavi ışık melatonin üretimini baskılar ve beyne yeni bir günün başladığı sinyali gider. Böylece uykuya dalmak daha da zorlaşır.
Beynin zorla teslim oluşu
Beşinci saat civarında beyin, savaşın sonunda uykuya geçiş yapabilir. Ancak bu uyku sağlıksız ve kesintilidir; derin uykuya geçmek zorlaşır.
Yedinci saate gelindiğinde, alarm çaldığında ya da işe gitmek gerektiğinde, beyin delta dalgaları aşamasındadır. Bu yüzden uyanmak son derece güçleşir ve kişi zihinsel bulanıklık yaşar. Sabah kahvesine ihtiyaç duyulmasının nedeni ise kafeinin adenozini baskılayarak zihni geçici olarak açmasıdır.
Ertesi günün etkileri
Op. Dr. Bahadır Baykal, "Uykusuz bir gecenin ardından yeterince dinlenemediğimiz için huysuz ve sersem hissederiz. Beynin konsantrasyon merkezi olan ön korteks tam kapasite çalışamaz. Bu da odaklanma problemleri ve fevri davranışlara yol açabilir. Ancak ertesi gece düzenli uyumayı başarırsak bu etkileri kısa sürede telafi edebiliriz." dedi.
