Cunta nedir?
Cunta, genellikle silahlı kuvvetler veya güvenlik güçleri içinden bir grubun, anayasal düzeni askıya alarak yönetime el koymasıyla oluşan yönetim şeklidir. Bu tür gruplar, mevcut hükümeti devirerek ülke yönetimini zorla ele geçirir ve demokratik işleyişi askıya alırlar.
Kelime kökeni İspanyolca "junta"dan gelen cunta, "toplantı, kurul" anlamına gelse de siyasi literatürde bu kavram, daha çok askeri darbe ile yönetime gelen silahlı grup ya da kişileri tanımlar.
Kimlere cunta denir?
Cunta, genellikle yüksek rütbeli askerlerden veya güvenlik bürokrasisinin üst kadrolarından oluşur. Bu kişiler, anayasal düzeni tanımadan silah gücüne dayanarak iktidarı ele geçirir. Cunta yönetimlerinde sıklıkla sıkıyönetim ilan edilir, meclis feshedilir ve siyasi partiler kapatılır.
Cuntanın özellikleri nelerdir?
- Seçimle değil, zor yoluyla iktidara gelirler.
- Demokratik kurumları askıya alırlar.
- Basın özgürlüğü ve insan haklarında ciddi kısıtlamalar olur.
- Genellikle geçici bir yönetim kurma iddiasıyla gelirler ancak birçok ülkede uzun yıllar kalıcı hale gelebilirler.
Tarihte cunta örnekleri
Dünya genelinde birçok ülkede askeri cunta örnekleri yaşanmıştır. Türkiye’de 1960, 1971, 1980 ve 1997 yıllarında farklı şekillerde askeri müdahaleler yaşanmış; bu dönemlerde yönetim, ordu mensuplarının kurduğu cuntalar tarafından devralınmıştır. Latin Amerika ülkeleri, Afrika kıtası ve Asya’da da çok sayıda cunta yönetimi örneği bulunmaktadır. Mısır hâlâ cunta rejim tarafından yönetilmektedir.
Cunta yönetimleri, halk iradesine dayanmayan bir yönetim biçimi olduğundan, demokrasiye büyük bir tehdit olarak görülür. Uluslararası hukuk ve insan hakları kuruluşları, cunta rejimlerini genellikle gayrimeşru kabul eder.
